პროფესორი ოთარ მათეშვილი 80 წლის იუბილეს ახალი წიგნით ხვდება
საბედნიეროდ, არიან ადამიანები, რომელნიც ჩუმად, უხმაუროდ ემსახურებიან საყვარელ საქმეს, აქვთ გასაოცარი ცოდნა, გამოცდილება, არ აკლიათ წარმატება, მაგრამ ამაში არაფერს განსაკუთრებულს არ ხედავენ და თავმდაბლად აგრძელებენ ცხოვრებას.
ასეთია წმ. ანდრიას ქართული უნივერსიტეტის პროფესორი ოთარ მათეშვილი, რომლის ბიოგრაფიის თვალის გადავლებითაც აშკარა ხდება, რომ იგი თავდაუზოგავად ემსახურება ქვეყანას და საყვარელ საქმეს. ბატონი ოთარი მრავალი წლის განმავლობაში მოღვაწეობდა სხვადასხვა საპასუხისმგებლო თანამდებობაზე, SANGU-ში კი დაარსებიდან დღემდე ხელმძღვანელობს მთარგმნელ-თარჯიმანთა უმაღლეს სკოლას, კითხულობს ლექციების სხვადასხვა კურსს და გამოსცემს სახელმძღვანელოებს. ასევე ცალკე აღნიშვნის ღირსია ის დიდი შრომა, რომელიც მან გასწია სრულიად საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქის, უწმინდესის და უნეტარესის ილია II-ის ეპისტოლეთა ინგლისურ ენაზე თარგმნის ჯგუფის ხელმძღვანელობის დროს. მის ნაშრომთა შორის განსაკუთრებულია ,,ქართულ იდიომთა ლექსიკონი“, რომელმაც გამოცემისთანავე მიიპყრო სამეცნიერო წრეების ყურადღება. აღინიშნა, რომ ასეთი ლექსიკონი საქართველოს არასდროს ჰქონია, რომ იგი ახალ ფურცელს შლის ქართულ-ინგლისური ენობრივი კონტაქტების ისტორიაში.
მაღალი პროფესიონალიზმით და არაჩვეულებრივი პიროვნული თვისებებით გამორჩეულ მეცნიერს, ოთარ მათეშვილს 20 აპრილს 80 წელი უსრულდება. ახალი ლექსიკონის შესახებ ავტორი თავად გვიამბობს.
ბატონო ოთარ მოგესალმებით და გილოცავთ 80 წლის იუბილეს.
მოგესალმებით, მადლობას გიხდით მოლოცვისთვის და დაინტერესებისთვის.
ცნობილია, რომ ზოგადად, ლექსიკონზე მუშაობა საკმაოდ რთული და შრომატევადი პროცესია, მაგრამ იდიომთა ლექსიკონი ამ მხრივ განსაკუთრებულია. რამდენ ხანს მოუნდით მის შექმნას?
იდიომთა პირველ წიგნზე მუშაობას 5-6 წელი მოვანდომე. მართლაც, ძალიან რთული სამუშაო იყო. თავდაპირველად თავი მოვუყარე ინგლისურენოვან იდიომებს, შემდეგ შევუდექი მათ თარგმნას ქართულად. ამისთვის ძალიან ბევრი ლექსიკონის დამუშავება და გადაფურცვლა დამჭირდა.
იდიომების ლექსიკონის შედგენას, გარდა ორი ენის ზედმიწევნით ცოდნისა, ქართულ იდიომებზე მუშაობის გარკვეული ცოდნა და გამოცდილებაც სჭირდება. თქვენ როგორ დაიწყეთ მუშაობა?
წლების განმავლობაში ვმუშაობდი ამ სფეროში. ქართული იდიომების შესახებ დისერტაციაც მაქვს დაცული 1975 წელს. ეს სფერო მაშინ აქტუალური იყო და მეც ვიყავი დაინტერესებული. ვხედავდი, რომ იდიომების ლექსიკონები არ იყო საქართველოში და გადავწყვიტე, დამეწყო მის შექმნაზე მუშაობა. მეგობრები და კოლეგებიც მირჩევდნენ, რადგან ეს ჩემთვის ნაცნობი თემა იყო. და ასე, ერთხელაც დავიწყე მასალის თავმოყრა, იდიომების შეგროვება. როდესაც წიგნი გამოვეცი, საკმაოდ კარგი გამოხმაურება ჰქონდა და პოპულარულიც გახდა გარკვეული დროის განმავლობაში.
პროფესორმა მანანა ტაბიძემ ლექსიკონს მაღალი შეფასება მისცა და ქართული ენათმეცნიერების წარმატება უწოდა... დაახლოებით რამდენი იდიომი შევიდა პირველ ლექსიკონში?
დიახ, ქალბატონ მანანას შეფასება ძალიან მნიშვნელოვანი იყო ჩემთვის. ლექსიკონი საკმაოდ სქელტანიანი გამოცემა იყო, 11000 იდიომი იყო მასში შესული, ხოლო გვერდების რაოდენობა იყო 400.
როგორც აღნიშნავენ, ეს ლექსიკონი ორიგინალურია, რაში ვლინდება მისი სპეციფიკურობა?
ჩვეულებრივ, იდიომების ლექსიკონებში ინგლისურ იდიომს მოსდევს მისი ქართული ახსნა ან ქართული იდიომი. ამ ლექსიკონშიც, რა თქმა უნდა, არის პირველი - ძირითადი მნიშვნელობა, მაგრამ იდიომის ძირითადი მნიშვნელობის გვერდით მოცემულია მისი სიტყვასიტყვითი მნიშვნელობა და შემდეგ ქართული თარგმანი ან იმ შემთხვევაში, თუ არსებობს შესატყვისი, ქართული იდიომი. ამასთანავე, ამ ლექსიკონს ლათინური და ფრანგული პოპულარული გამოთქმების ლექსიკონიც ერთვის.
პირველი გამოცემის შემდეგ დაინტერესებულმა მკითხველმა მეორე, გადამუშავებული გამოცემა მიიღო. რას გვეტყვით ახალი წიგნის შესახებ?
დიახ, პირველი გამოცემის წარმატების შემდეგ დავიწყე გადამუშავებული გამოცემის მომზადება, დავამატე ათასი იდიომი, ლექსიკონის მოცულობაც შესაბამისად 548 გვერდამდე გაიზარდა, იდიომთა რაოდენობა კი 12000-მდე. ახალი გადამუშავებული ვარიანტის შექმნას ერთ წლამდე პერიოდი დასჭირდა. ესეც საკმაოდ შრომატევადი პროცესი იყო. ახალი იდიომები უნდა შემედარებინა პირველ გამოცემაში შესული ნიმუშებისთვის, ხომ არ იყო მათ შორის. ამის შემდეგ, რასაც თავი მოვუყარე, ანბანის მიხედვით დავალაგე და გამოვეცი 100 ეგზემპლარი.
ლექსიკონი მარტომ შეადგინეთ თუ ვინმე იყო ჩართული მასზე მუშაობის პროცესში?
არა, დამოუკიდებლად, მარტო ვმუშაობდი, თუმცა შემდეგ, როდესაც თავი მოვუყარე მთელ მასალას და ეს ყველაფერი დავამთავრე, ძალიან დამეხმარნენ პროფესორები ნუგზარ რუხაძე და მანანა ტაბიძე. ბატონმა ნუგზარმა, ინგლისურის ბრწყინვალე მცოდნემ, დიდი დახმარება გამიწია. შემდეგ კი ქართულის ასევე ბრწყინვალედ მცოდნე პროფესორმა მანანა ტაბიძემ გადაათვალიერა და ჩაასწორა, რისთვისაც დღემდე ამ ძვირფასი ადამიანების მადლობელი ვარ.
რამდენად აქტუალურია თქვენ მიერ შედგენილი ლექსიკონი დღეს?
ზოგადად, ორენოვანი ლექსიკონი არ კარგავს თავის აქტუალურობას. ეს ლექსიკონიც გამოადგება ყველას, ვინც ინგლისური ენით არის დაინტერესებული და მისი ღრმად შესწავლა სურს, იმასაც, ვინც კითხულობს ინგლისურ ენაზე და ვთქვათ, ვერ გაიგო რომელიმე ფრაზის მნიშვნელობა, რადგან, მოგეხსენებათ, იდიომში შემავალი სიტყვების მნიშვნელობა სხვაა და მთელი ფრაზის აზრი სხვა, იდიომი დაუშლელია და სიტყვების ცოდნით აზრი არ ხდება გასაგები, ამდენად, ეს წიგნი ყველა ინგლისურის მცოდნეს და არმცოდნესაც დაეხმარება.
სად შეიძლება წიგნის შეძენა?
წიგნის შეძენა შესაძლებელია თევდორე მღვდლის ქუჩაზე, 7 ნომერში მდებარე წიგნის მაღაზიაში და ასევე ამავე ქუჩაზე მდებარე მაღაზია „ლიტერა“-ში, გამოწერა კი ბიბლუსის www.booksale.ge ქსელის მეშვეობით არის შესაძლებელი.
დიდი მადლობა ბატონო ოთარ, წარმატებებს გისურვებთ.
გმადლობთ.
მოამზადა ნინო აბრამიშვილმა
გააზიარე
